Οι Ερωτήσεις:
- Με βάση την πρότερη θητεία σας στην ΕΕΧ, πώς θα χαρακτηρίζατε το μέλλον του κλάδου των χημικών; Στη νευραλγική θέση που βρίσκεστε τώρα, υπάρχουν δράσεις αξιοποίησης των χημικών;
Οι Απαντήσεις:
1. Ποιες είναι οι δραστηριότητες του σώματος επιθεώρησης εργασίας; Ποιο είναι το δυναμικό; Ποιοι επιστήμονες απασχολούνται;
Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) είναι ο κατ’ εξοχήν δραστηριοποιούμενος στο χώρο της προστατευτικής εργατικής νομοθεσίας θεσμός, τα ίχνη του οποίου χάνονται στα βάθη του χρόνου. Έχουν βρεθεί επιγραφές του 1ου αι. π.Χ., όπου αναφέρονται σε πρόσωπα επιφορτισμένα με τον έλεγχο εργατικών ζητημάτων, ενώ στη νεότερη ιστορία της Ελλάδος ιδρυτής της επιθεώρησης εργασίας υπήρξε ο Ελ. Βενιζέλος. Το Σώμα, υπό την παρούσα του μορφή, λειτουργεί από το 1999 (με τον Ιδρυτικό Νόμο 2639/1998) και έχει να επιδείξει ένα καθόλου ευκαταφρόνητο έργο, που διακρίνεται από φιλότιμο και μεράκι των ίδιων των επιθεωρητών, οι οποίοι είναι και η ψυχή του Σώματος. Γενικά, η επιθεώρηση εργασίας είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο της αγοράς εργασίας και την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας, ενεργώντας παράλληλα και προς την ενημερωτική κατεύθυνση και προς τη συμφιλιωτική. Αυτό που έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η γκάμα των θεμάτων με τα οποία ασχολείται το Σ.ΕΠ.Ε., η οποία περιλαμβάνει κατ’ ουσίαν όλη την εργατική νομοθεσία και την εφαρμογή της στο χώρο των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου, αλλά και τον έλεγχο για την ασφάλεια και υγεία σε όλους τους χώρους εργασίας. Επιπροσθέτως, το Σ.ΕΠ.Ε. είναι αρμόδιο να ερευνά, παράλληλα και ανεξάρτητα από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, την ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων και στην πράξη αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα στο πεδίο ελέγχου και καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας. Το έργο, συνεπώς, που έχει να κάνει συνολικά η επιθεώρηση είναι και μεγάλο και σπουδαίο. Ωστόσο, το δυναμικό της αυτή τη στιγμή, παρά το γεγονός ότι αποτελείται από άκρως ποιοτικά στοιχεία, πάσχει ποσοτικά, καθώς πλήττεται και αυτή από το ευρύτερο φαινόμενο της υποστελέχωσης. Το ενθαρρυντικό είναι ότι το προσωπικό που υπηρετεί σήμερα είναι ιδιαιτέρως άξιο, με γνώσεις και εμπειρία που υποκαθιστούν σε μεγάλο βαθμό την έλλειψη ποσότητας. Το ΣΕΠΕ είναι στελεχωμένο κατά βάση με επιστήμονες συναφών ειδικοτήτων τόσο στην εργατική νομοθεσία όσο και σε θέματα ασφάλειας και υγείας, οι οποίοι, με την περαιτέρω επιμόρφωση που δέχονται και ακόμα περισσότερο με τη σπουδή στην εμπειρία της καθημερινότητας, έχουν να επιδείξουν εν τοις πράξεσι τοις καλύτερες των περγαμηνών. Στο σύνολό τους οι επιθεωρητές εργασίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του εργασιακού περιβάλλοντος. Είναι αυτοί που έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά με την υπάρχουσα κατάσταση, είναι αυτοί που πρώτοι αντιλαμβάνονται τις παθογένειες στην αγορά εργασίας, είναι αυτοί που με όλες τους τις δυνάμεις και γνώσεις μάχονται για την προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων. Εμείς, προσπαθούμε, παρά τις όποιες δυσκολίες, να είμαστε καθημερινά δίπλα τους, να τους αφουγκραζόμαστε, να τους ενισχύουμε κατά το δυνατό και να τους διοχετεύουμε ακόμα μεγαλύτερα οράματα, ακόμα μεγαλύτερες προοπτικές.
2. Πώς ελέγχονται οι ειδικές επιχειρησιακές συμβάσεις που κατατίθενται από τις εταιρείες; Θεωρείτε ότι η παρούσα αξιολόγηση είναι αρκετή;
Οι ειδικές επιχειρησιακές συμβάσεις είναι ένας νέος θεσμός, ο οποίος είναι προϊόν της ανάγκης προσαρμογής στην ανακύψασα κατάσταση. Ο νομοθέτης, θέλοντας προφανώς να διασφαλίσει την ύπαρξη ενός κοινωνικού φίλτρου, όρισε ως γνωμοδοτικό όργανο για την αναγκαιότητα σύναψης μιας σύμβασης ή όχι το Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου της Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.Κ.Ε.Ε.Ε.), του οποίου είμαι ex officio Πρόεδρος, ως Ειδικός Γραμματέας του ΣΕΠΕ. Από την πρώτη στιγμή κατανοήσαμε ότι προκειμένου να ανταπεξέλθουμε ως όργανο στο γνωμοδοτικό μας έργο θα πρέπει να οριοθετήσουμε έναν γενικό τρόπο αξιολόγησης εντός του οποίου η ιδιαιτερότητα της κάθε επιχείρησης θα μπορεί να εντοπισθεί και να αξιολογηθεί καλύτερα. Με βάση τα κριτήρια που θέσαμε, τους οικονομικούς δείκτες της επιχείρησης, τους δείκτες βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας, το εργασιακό της προφίλ βάση των τηρουμένων στην επιθεώρηση εργασίας στοιχείων κ.ά., θεωρούμε ότι έχουμε ένα ασφαλέστερο κριτήριο γνωμοδότησης. Αν στο μέλλον προκύψει η αναγκαιότητα αναζήτησης και άλλων αξιολογικών στοιχείων θεωρώ ότι δεν θα υπάρχει δυσκολία ένταξής τους στα κριτήριά μας. Πάντως, ως Επιθεώρηση Εργασίας είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε στο διαδικαστικό κομμάτι που μας αφορά σχετικά με τις όποιες επιχειρησιακές συμβάσεις κατατεθούν, όπως, βεβαίως, και στον έλεγχο της εφαρμογής τους. Αρκεί να σας πω ότι πριν συμπληρωθεί μήνας από τη ψήφιση του νόμου, με εγκύκλιο που απεστάλη στις επιθεωρήσεις ανά την Ελλάδα, είχα προχωρήσει στην αποσαφήνιση του όλου διαδικαστικού κομματιού αρμοδιότητάς μας. Βασικό στοιχείο, ωστόσο, στις επιχειρησιακές συμβάσεις – και αυτό είναι που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλες τις πλευρές- είναι η αμφοτεροβαρής βούληση και των δύο πλευρών -και εργαζομένων και εργοδοτών- να προχωρήσουν στη σύναψη μιας επιχειρησιακής σύμβασης. Οι δύο αυτές πλευρές γνωρίζουν καλύτερα από όλους και την αναγκαιότητα και τη χρηστικότητα και τα περιθώρια δυνατότητος να υπογραφεί μια ειδική επιχειρησιακή σύμβαση ή όχι. Από εκεί και πέρα, εμείς, ως επιθεώρηση εργασίας, θα είμαστε διαρκώς σε επαγρύπνηση ως προς τον έλεγχο των συμφωνηθέντων.
3. Ποιες είναι οι συνηθέστερες μη συμμορφώσεις που συναντούν οι επιθεωρητές εργασίας; Ποιους κλάδους αφορούν (ανειδίκευτοι, πλήρης απασχόλησης, μερικής απασχόλησης, αλλοδαποί, επιστήμονες κλπ) ;
Προσπαθώντας να κατηγοριοποιήσουμε τις συνηθέστερες των παραβάσεων που εντοπίζουν οι επιθεωρητές και σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που τηρούνται από τις επιθεωρήσεις μας, θα λέγαμε ότι κυριότερες παραβάσεις που εντοπίζουν οι Κοινωνικοί Επιθεωρητές αφορούν μη καταβολή αποδοχών (κυρίως σε εμπορικά καταστήματα) απολύσεις χωρίς καταβολή αποζημίωσης, οφειλές αποδοχών αδείας και επιδομάτων αδείας, μη χορήγηση αναλυτικών εκκαθαριστικών σημειωμάτων στους μισθωτούς κατά την εξόφληση των αποδοχών τους, εξαναγκασμό υπογραφής εξοφλητικών αποδείξεων και καταβολή μικρότερου ποσού, παραβίαση ωραρίου (φαινόμενο που το συναντάμε πολύ συχνά στις τράπεζες επικαλούμενες δήθεν ταμειακό λάθος), απασχόληση σε ημέρα ανάπαυσης (REPO), μη κατάθεση στις Υπηρεσίες μας ή μη ανάρτησή τους σε εμφανές σημείο στους χώρους εργασίας των πινάκων προσωπικού και των ωρών εργασίας ή των προγραμμάτων εργασίας από τις επιχειρήσεις όταν λειτουργούν με τη διαδοχική εναλλαγή περισσότερων της μιας ομάδας εργαζομένων ή όταν έχουν κυλιόμενες ημέρες αναπαύσεως ή είναι συνεχούς λειτουργίας με εναλλασσόμενες βάρδιες, παράνομη υπερωριακή απασχόληση, μη χορήγηση εβδομαδιαίας και αναπληρωματικής ανάπαυσης όπως και μη χορήγηση της αδείας στους μισθωτούς ή μη τήρηση του βιβλίου αδειών.
Αντιστοίχως, οι κυριότερες παραβάσεις που συναντούν Τεχνικοί και Υγειονομικοί Επιθεωρητές κατά τον έλεγχο της εφαρμογής της νομοθεσίας για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων αφορούν μη απασχόληση Τεχνικού Ασφάλειας (Τ.Α.) και, όπου απαιτείται, Γιατρού Εργασίας (Γ.Ε.), μη αναγραφή των χρονικών ορίων και του ωραρίου απασχόλησης των Τ.Α. και Γ.Ε. στους πίνακες καταστάσεων εργασίας όπως και η μη ανάρτηση αυτών στους χώρους εργασίας και η μη τήρηση του ωραρίου τους. Συχνά εντοπίζεται επίσης η μη ύπαρξη ολοκληρωμένης Γραπτής Εκτίμησης Επαγγελματικού Κινδύνου (Γ.Ε.Ε.Κ.) η μη ύπαρξη μετρήσεων - όπου απαιτείται - βλαπτικών παραγόντων, η μη τήρηση βιβλίου υποδείξεων Τ.Α. και Γ.Ε. και βιβλίου ατυχημάτων, η μη χορήγηση από τον εργοδότη των κατάλληλων Μέσων Ατομικής Προστασίας και η μη χρήση τους από τους εργαζόμενους, η μη τήρηση καταλόγου εργαζομένων που εκτίθενται σε επικίνδυνους φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες και η μη διάθεση κατάλληλα εφοδιασμένου φαρμακείου στο χώρο εργασίας, όπου αυτό απαιτείται.
Ο κλάδος, στον οποίο εντοπίζουν τη μεγαλύτερη παραβατικότητα οι Τεχνικοί και Υγειονομικοί Επιθεωρητές με τους ελέγχους που διενεργούν, είναι, σαφώς, ο κλάδος των Κατασκευών κτιρίων και ακολουθούν οι Χερσαίες και μέσω αγωγών μεταφορές, ο κλάδος της Αποθήκευσης και των υποστηρικτικών προς τη μεταφορά δραστηριοτήτων, ο κλάδος της Παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού, ο κλάδος Συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων - Ανάκτηση υλικών και οι κλάδοι Κατασκευής μεταλλικών προϊόντων (πλην μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού), Παραγωγής άλλων μη μεταλλικών ορυκτών, Κατασκευής προϊόντων από ελαστικά και πλαστικές ύλες.
Στους κλάδους που εντοπίζεται μεγαλύτερη παραβατικότητα από τους ελέγχους που διενεργούν αντιστοίχως οι Κοινωνικοί Επιθεωρητές ανήκουν, με βάση πάντα τα στοιχεία μας, οι Κατασκευαστικές Εταιρίες – Υπεργολάβοι, οι Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών καθαρισμού και εταιρείες φύλαξης, οι εποχικές επιχ/σεις π.χ. Ξενοδοχεία, Αγροτικές εκμεταλλεύσεις, Συσκευαστήρια, Εστιατόρια κ.λ.π., τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης (μπαρ – καφετέριες κ.λ.π.), τα Ιδιωτικά γραφεία συμβούλων εργασίας (Ι.Γ.Σ.Ε) και οι εταιρείες προσωρινής απασχόλησης (Ε.Π.Α), οι Επιχειρήσεις προώθησης προϊόντων με το σύστημα των Ντίλερς, καθώς και οι επιχ/σειες βιοτεχνίας.
Παραμένει, βεβαίως, το γεγονός ότι η παραβατικότητα βρίσκεται διάσπαρτη σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, όπως και το ότι η πλειονότητα όσων υφίστανται τις συνέπειές της ανήκει στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (άνεργοι, αυτοαπασχολούμενοι, αλλοδαποί, νεοεισερχόμενοι πτυχιούχοι στην αγορά εργασίας), άνθρωποι, δηλαδή, που δεν έχουν δύναμη να διαπραγματευτούν τους όρους και τις συνθήκες της εργασίας τους. Ο ρόλος της Επιθεώρησης Εργασίας στις περιπτώσεις αυτές είναι ένα πραγματικό λειτούργημα, καθώς καθίσταται το τελευταίο ανάχωμα προάσπισης των δικαιωμάτων αυτών των ευάλωτων ομάδων και αποτελεί, ίσως, το πρώτο μας μέλημα.
4. Με βάση την πρότερη θητεία σας στην ΕΕΧ, πώς θα χαρακτηρίζατε το μέλλον του κλάδου των χημικών; Στη νευραλγική θέση που βρίσκεστε τώρα, υπάρχουν δράσεις αξιοποίησης των χημικών;
Η Χημεία είναι μια από τις βασικές επιστήμες και αποτελεί κλειδί για την απάντηση σε θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα του ανθρώπου αλλά και μέσο για την αναγνώριση του φυσικού κόσμου, την εξέλιξη της τεχνολογίας και την οικονομική ανάπτυξη. Κατ’ επέκταση και οι Χημικοί είναι ένα ζωτικό κύτταρο της κοινωνίας, το οποίο μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί προς όφελός της. Σίγουρα η γενικότερη κατάσταση της χώρας μας θα πρέπει να μας κρατάει φειδωλούς σε σχόλια και προβλέψεις για το μέλλον, ωστόσο, θεωρώ ότι με τις κατάλληλες κινήσεις σήμερα, οι Χημικοί, έχοντας ισχυρά ακαδημαϊκά εφόδια κύρια από τις βασικές τους σπουδές και συνεπικουρούμενοι από τις Μεταπτυχιακές τους Σπουδές αλλά και απορρόφηση σε τομείς αναγκαίους για την ανάπτυξη της αγοράς και της χώρας δεν αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της ανεργίας ή της απαξίωσης του επαγγέλματος και της γνώσης τους και μπορούν τελικά να λειτουργήσουν, έστω και με καθυστέρηση, σε ένα σταθερό και με προοπτικές εργασιακό περιβάλλον. Νέες ραγδαία αναπτυσσόμενες τεχνολογίες όπου βρίσκουν σταδιακά εφαρμογή στην Ελληνική Πραγματικότητα τόσο λόγω ευρύτερων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και λόγω της υστέρησης της χώρας μας στην εφαρμογή τους όπως στο Περιβάλλον (Υλοποίηση σχεδίων «οικολογικής αποτελεσματικότητας», οδηγία Seveso ΙΙ, IPPC, εφαρμογή συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου (E.M.A.S. και ΙSO 14000), Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων, Ορθή διαχείριση των χημικών προϊόντων (βιομηχανικά χημικά, προϊόντα φυτοπροστασίας, βιοκτόνα), Νέα συστήματα αξιολόγησης χημικής ασφάλειας, Μεταφορές επικίνδυνων αγαθών, Διαχείριση Υδάτινων Πόρων - Διαπιστευμένα Εργαστήρια Δοκιμών), στην Ενέργεια (Προώθηση καθαρών τεχνολογιών, Τεχνολογία Υδρογόνου, Βιοκαύσιμα, Ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας και των απόβλητων, Φυσικό Αέριο, Παραγωγή και χρήση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας από προγράμματα για την εκμετάλλευση της ηλιακής, της φωτοβολταϊκής και της αιολικής ενέργειας), στα Υλικά (νέες συσκευασίες, συντήρηση αρχαιοτήτων, έξυπνα υλικά) στα Τρόφιμα (Βιοτεχνολογία, Εcolabeling, οικολογική γεωργία και κτηνοτροφία ) στην Ποιότητα ( ISO9001 – ISO22000 - σύστημα HACCP), στην Υγεία &Ασφάλεια αλλά και σε τομείς της Διοίκησης Επιχειρήσεων (όπως η διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας – Logistics, τεχνικές πωλήσεις, βιομηχανικό marketing, βιομηχανική πληροφορική) δημιουργούν αισιόδοξες προοπτικές στο επάγγελμα του Χημικού, διότι οι σπουδές των Χημικών σήμερα καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό επιστημονικά τα παραπάνω πεδία. Τα Τμήματα Χημείας εξασφαλίζουν υψηλή ποιότητα πτυχίων, με γερά θεμέλια στις βασικές επιστήμες, στις γνώσεις δηλαδή που αντέχουν στο χρόνο, και σχετική εξειδίκευση σε «τρέχουσες» ειδικότητες, στο επιστημονικό αντικείμενο του κάθε Τμήματος. Έτσι, οι νέοι πτυχιούχοι μπορούν μεν να προσαρμόζονται άμεσα και άνετα στις βραχυχρόνιες συνθήκες της αγοράς εργασίας αλλά ταυτόχρονα είναι εφοδιασμένοι με εκείνες τις γνώσεις και δεξιότητες που τους επιτρέπουν να προσαρμοστούν στις εκάστοτε συνθήκες της αγοράς εργασίας, κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης σταδιοδρομίας τους και να αποφύγουν τις τραγικές συνέπειες μιας νέου τύπου περιθωριοποίησης. Από την άλλη πλευρά οι Ελληνικές Επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τομέα αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο (ιδιαίτερα αν ανήκουν στον βιομηχανικό κλάδο) την σημασία της στελέχωσης τους με Χημικούς κατόχους διπλωμάτων ειδίκευσης στην Διοίκηση Επιχειρήσεων διότι μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στην ανάπτυξη τους διαθέτοντας σημαντικές ειδικές γνώσεις περί των επιστημών της χημείας όσο και αναλυτική και συνθετική σκέψη.
Αναφορικά με το πλαίσιο της λειτουργίας των υπηρεσιών του ΣΕΠΕ και ειδικότερα των ΚΕΠΕΚ για τον έλεγχο της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων στους χώρους εργασίας που χρησιμοποιούνται χημικές ενώσεις, ο ρόλος του Χημικού ως Τεχνικού Επιθεωρητή είναι απαραίτητος και πολυφυής τόσο στην ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας όσο στον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό των χημικών παραγόντων. Το ΣΕΠΕ το 2010, σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας (SLIC), διενήργησε εκστρατεία ενημέρωσης και ελέγχων για την εκτίμηση κινδύνου κατά τη χρήση επικίνδυνων ουσιών στους χώρους εργασίας. Στο επίκεντρο της εκστρατείας βρέθηκαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους. Σκοπός της εκστρατείας ήταν η ευρύτερη δυνατή ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων για το θέμα της έκθεσης των εργαζομένων σε επικίνδυνες ουσίες, τη λήψη κατάλληλων τεχνικών και οργανωτικών μέτρων και την εφαρμογή μεθόδων και καλών πρακτικών εργασίας προκειμένου να περιοριστεί, όσο είναι δυνατόν, η έκθεση στις ουσίες αυτές. Η συνεισφορά της ΕΕΧ στην εκστρατεία αυτή ήταν σημαντική. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να υπενθυμίσω και την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, όπου με το άρθρο 70 του Ν. 3863/2010, προβλέψαμε τα μεικτά κλιμάκια ελέγχου χημικών του Γενικού Χημείου του Κράτους και των Τεχνικών Υγειονομικών Επιθεωρητών του ΣΕΠΕ, θέλοντας ακριβώς να υπογραμμίσουμε και να αναδείξουμε τα περιθώρια συνεργασίας μεταξύ των δύο φορέων τα οποία μπορούν να επιφέρουν τα βέλτιστα των αποτελεσμάτων. Κατ’ εμέ, η αξιοποίηση όλου του δυναμικού και των δυνατοτήτων των χημικών είναι ενδεχομένως μια απάντηση σε πολλά επιμέρους προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία στο σύνολό της.
