(*) Άρθρο μου στο ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 11/11/2012, σελ. 2 στο ένθετο "Βήμα Ανάπτυξη"
Έτσι, ένα οικοδόμημα, που θεωρητικά
τουλάχιστον, αποτελούσε πυλώνα αλλά και διαρκή στόχο της ελληνικής
κοινωνικοπολιτικής ιδεολογίας και κουλτούρας, η δημιουργία και η στήριξη ενός
κοινωνικού κράτους δικαίου, όπως αυτό αποτυπώθηκε και ρητά με τη συνταγματική
αναθεώρηση του 1986 στο άρθρο 25, φαίνεται να απειλείται από έντονους τριγμούς,
οι οποίοι μέσα στη γενικότερη "οχλαγωγία" δεν ακούγονται, όμως
απειλούν σημαντικά την κοινωνική συνοχή, αλλά και τον τρόπο καθορισμού της
ταυτότητας της ελληνικής κοινωνίας από εδώ και στο εξής. Για το συγκεκριμένο
συνταγματικό άρθρο έχουν χυθεί τόνοι μελανιού και έχουν δοθεί άπειρες
διαλέξεις. Ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες και οι καταστάσεις που βιώνουμε
καθιστούν την θεώρησή του μια τελείως διαφορετική διαδικασία με διαφορετικές
νοηματοδοτήσεις και διαφορετικές παραμέτρους.
Σήμερα, που τα αυτονόητα φαίνεται να
έχουν υποχωρήσει και η βίαιη προσαρμογή σε μια αναγκαιότητα - που εν πολλοίς
καθορίζεται από αισθήματα αυτοσυντήρησης και επιβίωσης - αποκτά πρωταγωνιστικό
ρόλο, η συζήτηση για το κοινωνικό κράτος αποτελεί μια δύσκολη αναζήτηση ενός
πολύ καλά κρυμμένου ρόλου.
Η υποχώρηση του κοινωνικού κράτους μπροστά στην ανάγκη
για διέξοδο από το "τούνελ" της κρίσης είναι, φοβάμαι, μια ακόμη περιδίνηση
στην ίδια περιπέτεια. Η εσφαλμένη εφαρμογή του χαρακτήρα του κοινωνικού κράτους
κατά το παρελθόν, άνοιξε, σίγουρα, κάποια παράθυρα για την αποδόμησή του.
Ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέουμε την κατάχρηση δικαιώματος με το ίδιο το
δικαίωμα. Το ποιοτικό κοινωνικό κράτος πρέπει να είναι ο στόχος και όχι η
καταδίκη του στη λήθη και την αφάνεια. Η αφαίρεση από το κράτος του κοινωνικού
του χαρακτήρα, αποτελεί απομάκρυνση από το ίδιο του το κύτταρο, που είναι ο
κάθε πολίτης μεμονωμένα και ταυτόχρονα το σύνολο των πολιτών, το σύνολο της
κοινωνίας. Δεν μπορούμε να αποδεχθούμε ως τρόπο αντιμετώπισης της οικονομικής
κρίσης, την αφαίρεση από τα πιο αδύναμα μέλη του κοινωνικού συνόλου των
αυτονόητων κοινωνικών παροχών και της προστασίας τους, στο βωμό μιας άποψης που
θέλει το κράτος να παραδίδει "γη και ύδωρ" για την ανάπτυξη μιας κακώς
νοούμενης προόδου και ανταγωνιστικότητας. Και σημειώνουμε το κακώς νοούμενης
διότι στην πραγματικότητα το κοινωνικό κράτος δεν είναι αντικρουόμενο με ρεύματα
όπως ο φιλελευθερισμός και σίγουρα δεν είναι αντίβαρο στην πρόοδο και την
ανάπτυξη. Αντιθέτως, είναι ένας σταθεροποιητικός παράγοντας, ο οποίος μπορεί να
στηρίξει και να αναδείξει τις θετικές εκφάνσεις κάθε
οικονομικοκοινωνικοπολιτικού συστήματος.
Η αποτίναξη του κοινωνικού χαρακτήρα
του κράτους είναι ένα "μπούμερανγκ" που ανεξαρτήτως της διάρκειας και
της απόστασης που θα διανύσει, θα γυρίσει πίσω σε αυτόν που το εξαπέστειλε με
μεγαλύτερη φόρα, με μεγαλύτερη δύναμη, αναδεικνύοντας το τεράστιο έλλειμμα που
θα έχει δημιουργηθεί εν απουσία του. Όμως,
τότε ίσως είναι αργά!
Για αυτό και θα πρέπει τώρα να
διασφαλίσουμε όσο το δυνατόν ένα ελάχιστο κοινωνικό δίχτυ προστασίας, που θα
μας επιτρέψει να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας, ως ένα κράτος που δεν αφήνει
τους πολίτες του βορά στα άγρια θηρία, που δεν αφήνει ανεξέλεγκτη την ελευθερία
να μετατραπεί σε ασυδοσία εις βάρος του αδυνάτου, που δεν είναι ένας θεατής σε
μια αρένα με θύματα τους ασθενέστερους. Και
δεν πρόκειται περί μιας θεωρητικής συζητήσεως.
Η έξαρση των αυτοκτονιών, η εκτίναξη της ανεργίας, η
διολίσθηση της παιδείας, της υγείας, της κοινωνικής ασφάλισης είναι μια οδυνηρή
πραγματικότητα που εξελίσσεται σε έναν κοινωνικό εφιάλτη. Πρέπει τώρα να
βάλουμε χειρόφρενο και να στραφούμε σε άλλες λύσεις και διεξόδους. Να κοιτάξουμε
τις δυνατές επιλογές μέσα από μια δικαιότερη και αναλογικότερη ματιά και να
αποκτήσουμε τη δύναμη να εφαρμόσουμε όσα όλοι ξέρουμε στη θεωρία.
