Ἀρθρο μου στην ενημερωτική ιστοσελίδα Hellenic Media Group:
Πριν λίγα εικοσιτετράωρα ανακοινώθηκε ο 100ος θάνατος από τη βιβλική
καταστροφή στο Μάτι της Αττικής. Η περίπτωση αυτή σε συνδυασμό με άλλες δύο
περιπτώσεις, τις φωτιές στην Ηλεία (Αύγουστος 2007) και τις πλημμύρες στη
Μάνδρα Αττικής (Νοέμβριος 2017) που είχαν σαν αποτέλεσμα, διψήφιο αριθμό
θυμάτων, καταδεικνύουν αρκετές αδυναμίες
του υφιστάμενου συστήματος πολιτικής προστασίας.
Ζητούμενο πλέον είναι η βελτίωση του υπάρχοντος
συστήματος πολιτικής προστασίας της Ελλάδος, μέσω της αναβάθμισης της Γενικής
Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, σε μία νέα, πλήρως επιχειρησιακή και
λειτουργική υπηρεσία. Για να μην οδηγηθούμε λοιπόν
να ξανασυζητάμε πάλι τι πήγε στραβά μετά από μία καταστροφή απαιτούνται
ριζοσπαστικές αλλαγές με συγκέντρωση δυνάμεων και εθνική συνεννόηση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Σουηδία όπου εκεί κάποια στιγμή αποφάσισαν να
αναθεωρήσουν το σύστημα πολιτικής προστασίας τους, η διαδικασία διήρκεσε πέντε
χρόνια, και είχαν συναποφασίσει ποιος(α) θα είναι επικεφαλής του νέου
συστήματος και μετά την ολοκλήρωση του κύκλου των πέντε ετών. Ο νυν και ο μετά
επικεφαλής δούλευαν αρμονικά μεταξύ τους για να πετύχει η εθνική προσπάθεια με
αποτέλεσμα από το 2009 να έχουν μια αξιόπιστη δομή Πολιτικής Προστασίας.
Τα βασικά προβλήματα του εθνικού συστήματος μας
μπορούν να κωδικοποιηθούν στα ακόλουθα:
- Θεσμικό πλαίσιο πεπαλαιωμένο ή/και άρνηση εφαρμογής του τελευταίου νόμου 4249/2014
- Αρμοδιότητες συγκεχυμένες & επικαλυπτόμενες.
- Δομές απομονωμένες & αδύναμες. Έλλειψη επικοινωνίας & συντονισμού. Μια τέτοια διασπορά έχει ως παρεπόμενη συνέπεια την αδυναμία απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων.
- Έλλειμμα σε εξειδικευμένα στελέχη πολιτικής προστασίας τόσο σε επίπεδο διοίκησης όσο και αιρετών. Εδώ να υπενθυμίσω την αδράνεια 4 χρόνων όπου δεν λειτουργεί η Εθνική Σχολή Πολιτικής Προστασίας που συστάθηκε με το ν.4249/2014 και θα μπορούσε να προσφέρει τεράστιο ρόλο στην εκπαίδευση εθελοντικών ομάδων και υπαλλήλων της αυτοδιοίκησης καλύπτοντας το έλλειμμα γνώσεων και δίνοντας ομοιόμορφη γνώση ώστε να υπάρχει συναντίληψη από όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών.
- Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής επικαλύπτεται από παράλληλες δομές ως προς τις αρμοδιότητές της και τα εμπλεκόμενα υπουργεία διακρατούν αρμοδιότητές τις οποίες θα έπρεπε να είχαν εκχωρήσει σ’ αυτήν.
- Οι καταστροφές – ανθρωπογενείς ή φυσικές – δεν είναι πλέον σπάνια φαινόμενα αλλά συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα
- Παρωχημένα εργαλεία πολιτικής: σοβαρά ελλείμματα εν σχέσει προς την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της πολιτικής. Ανακύπτουν, μονίμως, προβλήματα συντονισμού.
Η
αντιμετώπιση των καταστροφών σίγουρα δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Οι
μηχανισμοί αντιμετώπισης των καταστροφών θα πρέπει να ξεφύγουν από την αντίληψη
της διαχείρισης των καταστροφών και να προσανατολιστούν στην ολική διαχείριση
του κινδύνου που περιλαμβάνει και την πρόληψη. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι ο
καλύτερος και ο ισχυρότερος μηχανισμός καθίσταται αδύναμος να διαχειριστεί
μεγάλης κλίμακας καταστροφές αν δεν έχει ενσωματώσει στο σχεδιασμό του το
κοινωνικό σύνολο μέσα από μία συλλογική και καλά προετοιμασμένη προσπάθεια.
Επίσης
μέχρι σήμερα τα «καλύτερα» σχέδια επικεντρώνονται στη διαχείριση των συνεπειών
των καταστροφών, δηλαδή, σε εκείνες που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση των
πληγέντων και τη νοσοκομειακή τους περίθαλψη, αφού είναι δεδομένο ότι τελικά
όλες οι καταστροφές καταλήγουν σε μαζικές απώλειες και κατάρρευση οργανώσεων,
συστημάτων και υποδομών.
Είναι
αυτονόητο ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και
πληροφόρησης των πολιτών για την έναρξη της καταστροφής, για όποιες από αυτές
χρειάζεται και υπάρχει η δυνατότητα, ενώ παράλληλα μέσα από την εκπαίδευση και
τις ασκήσεις οι πολίτες θα πρέπει να αναπτύξουν τους αυτοματισμούς εκείνους που
θα τους επιτρέψουν να εφαρμόσουν, αυτές τις πληροφορίες, που σε ανύποπτο χρόνο
απέκτησαν και κατά καιρούς εφάρμοσαν σε εκπαιδεύσεις και ασκήσεις.
Η
αξιοποίηση επίσης των σύγχρονων τεχνολογιών που έχουν παραχθεί αλλά και θα
παραχθούν μέσω των προγραμμάτων της ΕΕ FP7, H2020 κ,α, θα βοηθήσει στην
καλύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των εκτάκτων αναγκών.
Για να
επιτευχθούν τα ανωτέρω προτείνεται η εκπόνηση ενός σύγχρονου σχεδίου διαχείρισης
καταστροφών το οποίο θα άρει τις παθογένειες και θα δημιουργήσει ένα
αποτελεσματικό πλαίσιο για την αποτελεσματική διαχείριση των καταστροφών. Η
νέα, αναβαθμισμένη γενική γραμματεία πολιτικής προστασίας θα εποπτεύεται από
τον Πρωθυπουργό, και θα έχει την ευθύνη του στρατηγικού σχεδιασμού, την
παρακολούθηση της εφαρμογής του και την διόρθωση των αποκλίσεων. Ο σχεδιασμός
και η εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής προστασίας θα ασκείται από την
αυτοδιοίκηση.
Είναι ξεκάθαρο ότι το οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα, δεν
επιτρέπει ριζικές αλλαγές, καθώς κάθε μεταβολή του υφιστάμενου καθεστώτος
δημιουργεί ανασφάλεια, η οποία σε συνδυασμό με την έλλειψη εμπιστοσύνης για τις
προθέσεις της πολιτικής ηγεσίας, μπορεί να οδηγήσει σε αντιδράσεις και εμφάνιση
κωλυμάτων στην εφαρμογή των αλλαγών αυτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η
κατάργηση το 2013, της δημοτικής αστυνομίας και η επανασύστασή της δύο χρόνια
αργότερα, επιβεβαιώνοντας πως δομές και υπηρεσίες μπορούν να αποτελέσουν
εργαλείο εφαρμογής πολιτικών επηρεασμού της κοινής γνώμης.
Παρά τις όποιες δυσκολίες και προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν, η επανίδρυση
και λειτουργία μίας αναβαθμισμένης δομής Πολιτικής Προστασίας, θα επιτρέψει τη
δημιουργία αισθήματος ασφάλειας και σιγουριάς στην κοινή γνώμη, μέσω μίας
ολοκληρωμένης καμπάνιας ενημέρωσης, ώστε στη συνείδηση των πολιτών, να παγιωθεί
η ύπαρξη μίας νέας υπηρεσίας, εξειδικευμένης σε φυσικές ή τεχνολογικές
καταστροφές. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η επιχειρησιακή δράση, στα πλαίσια
ενός δομημένου ιεραρχικά φορέα, θα αναπτύξει στο μέγιστο βαθμό, το αίσθημα
ευθύνης (sense of duty) και την ανάλογη αντίληψη ασφαλείας, επιτρέποντας την
έγκαιρη και άμεση ανάληψη αποστολών, όταν οι συνθήκες το απαιτήσουν.
